Сэдэв: Монголын улс төрийн систем, түүний онцлог

Монголын нийгмийн амьдралд гарч буй гүнзгий өөрчлөлттөй холбоотойгоор нийгэмулс төрийн хүрээнд ч өөрчлөлт гарч, улс төрийн шинэ тогтолцоо бүрэлдэн тогтожтөлөвшиж байна. Тухайлбал: Улс төрийн системийн бүрдэл хэсэг болох дэд хэсгүүдэдгүнзгий өөрчлөлт гарсан.

1990 оноос өмнөх 1990 оноос хойших Монголын улс төрийн системийн онцлог

1990 оноос өмнөх Монголын улс төрийнсистем1990 оноос хойших Монголын улс төрийнсистем

·        Нам төвтэй улс төрийн тогтолцоотой

·        Улс төрийн тотолитар дэглэмтэй байсан

·        ОНБ-ууд хэлбэрийн төдий байсан

·        Төр төвтэй улс төрийн тогтолцоондшилжсэн

·        Ардчилсан дэглэмд шилжсэн

·        ОНБ, сонирхолын бүлгүүд бий болж,олон урьгалч үзэл хөгжсөн

Төрийн эрх барих дээд байгууллага буюу парламент –УИХ, гүйцэтгэн захирамжлах дээд байгууллага буюу засгийн газар, Монголын ард түмний тусгаар тогтнол эв нэгдлийн билэгдэл, төрийн тэргүүí Монгол улсын ерөнхийлөгч гэсэн төрийн тогтолцооны шинэ дээд бүтэц бий болсон.Монгол улс шинэ үндсэн хуулинд хууль тогтоох эрх мэдлийг УИХ, гүйцэтгэх эрхмэдлийг Ерөнхийлөгч, Засгийн газар, Шүүх эрх мэдлийг шүүх, прокурор, үндсэн хуулийн цэц хэрэгжүүлэхээр заасан байна.Улсын их хурал УИХ бол манай төрийн эрх барих дээд байгууллага, монгол улсын парламент юм.Улсын их хурал нь 76 гишүүнтэй байх ба тэдгээрийг нийт ард түмний шууд сонгуулиар 4 жилийн хугацаатай сонгоно.Улсын их хурал нь – хууль тогтоох,ерөнхийлөгчийг сонгогдсон гэж үзэж бүр энэрхийг нь хүлээн зөвшөөрсөн хууль гаргах,чөлөөлөх, огцруулах, засгийн газрыг

байгуулах, татан буулгах, төсөв батлах,төрийн дотоод, гадаад бодлогыгтодорхойлох, хуулийн биелэлтийг хянажшалгах, Монгол улсын олон улсын гэрээгсоёрхон батлах, цуцлах, онц болон болодайны байдал тогтоох гэх мэтийн асуудал шийднэ.ЕрөнхийлөгчТөрийн тэргүүн Монголын ард

түмний

 эвнэгдлийг илэрхийлэгч мөн. Ерөнхийлөгчийг ард түмний шууд сонгууль, УИХ хоёроос 4жилийн хугацаагаар сонгож батлана.Ерөнхийлөгч нь УИХ-ын баталсан хуульболон шийдвэрт бүхэлд нь буюу хэсэгчилэнхориг тавих, УИХ-д суудал авсан намуудтайзөвшилцөн нэр дэвшүүлсэн хүнийг ерөнхийсайдаар томилох санал, огцруулах саналыгУИХ-д оруулах, гадаад харилцаанд улсаатөлөөлж олон гэрээ байгуулах, үндэснийаюулгүй байдлыг тэргүүлэх, зэвсэгт хүчнийерөнхий командлагч зэрэг үүрэг гүйцэтгэнэ.Засгийн газар Төрийн гүйцэтгэх дээд байгууллага. Засгийнгазар нь ерөнхий сайд, гишүүдээс бүрдэхбөгөөд УИХ-аас 4 жилийн хугацаатайбайгуулна.Засгийн газар нь төрийн хуулийг биелүүлжаж ахуй, нийгэм, соёлы байгууллагыгудирдах, төрийн гадаад бодлогыгхэрэгжүүлэх зэрэг үүрэг гүйцэтгэнэ.Шүүх Шүүх, прокурор, үндсэн хуулийн цэц юм.Шүүх нь хуулийг сахиулах, тайлбарлах, эрүү,иргэн, захиргааны хэрэг маргааныгажиллагаанд хяналт тавьж, шүүх хуралдаандтөрийн нарийн өмнөөс оролцоно. Прокурорнь хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах, ял эдлүүлэх, ажиллагаанд хяналт тавьж, шүүх

 

хуралдаанд төрийн нэрийн өмнөөс оролцоно.Үндсэн хуулийн цэцҮндсэн хуулийн биелэлтэнд дээд хяналттавих, түүний заалтыг зөрчсөн тухай дүгнэлтгаргах, маргааныг магадлан шийдвэрлэхбүрэн эрх бүхий байгууллага, үндсэн хуулийгчадлан сахиулах баталгаа мөн

Өөрийгөө сориорой

Ерөнхийлөгчийн зам

•

2009 оны ерөнхийлөгчийн сонгуульд Н. Энхбаяр дахин сонгогдож болох уу?

•

Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийн хугацаа хэдэн жил байдаг вэ?

•

Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг хэдэн үе шаттай явуулдаг вэ?

•

УИХ, Ерөхнийлөгч, хоёрын аль нь илүү эрхтэй вэ?

•

Ерөнхийлөгчийн үүргүүдийг нэрлэ?

•

Ерөнхийлөгчид ямар эрх мэдэл байдаг вэ?

•

Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшүүлэх хүнд ямар, ямар шалгуур тавьдагвэ?

•

Монгол улсы анхны ерөнхийлөгч хэн байсан бэ?

•

Ерөнхийлөгч сонгогдсоноосоо хойш хэд хоногийн дотор тангараг өргөдөгвэ?

Сонгох тест1.Улс төрийн системийн онолыг боловсруулахад ихээхэн хувь нэмэр оруулсансудлаач бол .............................. юм.

а. Т. Парсонс, М.Вебер б. Н. Макиавелли, Х. Лассуэл